Dit is een Covid Safe Ticket-event! Wat heb je nodig?

Art Cinema OFFoff presenteert i.s.m. Ancienne Belgique de Nacht van de Experimentele Film. Na een gedwongen stilte is de Nacht helemaal terug. Deze nieuwe editie focust op de Franse filmmaker Philippe Garrel (1948) en zijn connecties met de Parijse en New Yorkse underground. Duits model, zangeres en actrice Christa Päffgen (1938–1988), beter bekend als Nico, komt voor in alle films en is de muze van deze Nacht. 

De Nacht combineert traditiegetrouw films op de originele drager met (inter)nationale livemuziek en nieuwe soundtracks. Het Gentse platenlabel B.A.A.D.M., gerund door de grafische ontwerpers Joris Verdoodt en Mathieu Serruys, cureerde het programma, waarin Serruys ook zelf een muzikale rol zal vervullen naast enkele artiesten uit de hedendaagse Zweedse elektronische scene: Maria w Horn, Mats Erlandsson en Linus Hillborg.

Lees meer hieronder om het hele programma te ontdekken.

Centraal staan twee zelden vertoonde films uit de undergroundperiode van Philippe Garrel: 'Athanor' (1972) en 'Le Berceau de cristal' (1975). OFFoff kreeg de unieke toestemming van de regisseur om ze te laten zien. Samen met 'La cicatrice intérieure' (1972), dat OFFoff in 2012 vertoonde, vormen ze een drieluik gewijd aan zijn geliefde Nico. Een drieluik waarover Garrel opmerkte: “C’était sans doute l’influence de Warhol”. Na hun ontmoeting in 1969 neemt Nico Garrel datzelfde jaar nog mee naar de Factory waar zij toen reeds vier jaar samenwerkte met Andy Warhol als een van zijn Superstars. Garrel toonde er Warhol zijn pas afgewerkte 'Le lit de la vierge' (1969) en Warhol liet hem 'Imitation of Christ' (1967) zien, zijn laatste film met Nico. De twee dandy’s hielden van elkaars werk. Garrel was verleid door Warhols autonome producties over en met een kleine gemeenschap van vrienden. Garrel verklaarde: “Après cette rencontre, ma manière a changé”, en hij noemde Warhol zelfs “un ciné-père”. 'Nico Crying', één van Warhols mooiste odes aan haar, kan dus niet op het programma ontbreken. Warhol gebruikte deze reel ook als einde voor 'Chelsea Girls' (1966), een film die Garrel – hoewel hij hem pas in 1975 zag – bestempelde als “le seul film de ce genre qui m’ait vraiment marqué”. Garrel maakte uiteindelijk in totaal zeven films met Nico.

De Franse acteur en filmmaker Pierre Clémenti had in 1967 al een tijd in The Factory doorgebracht. Clémenti zat ooit met Garrel in een rockband, was eind de jaren ‘60 met hem betrokken bij het radicale filmmakerscollectief van de Zanzibar-groep en acteerde in zijn films – waaronder 'Le Berceau de cristal'. Ze maakten deel uit van 'La bande de la Coupole', genoemd naar de gelijknamige brasserie in Montparnasse waar eind jaren ’60 heel wat acteurs, kunstenaars, film- en theatermakers samenkwamen – zowat het equivalent van Max’s Kansas’ City voor Warhol en The Factory. Met 'Positano' maakte Clémenti een mooi, psychedelisch portret van de belangrijkste artistieke vriendengroep rond Philippe Garrel tijdens de reis waarop hij Nico had leren kennen.

Hier lees je een ode aan Nico, die ooit samen met Philippe Garrel afzakte naar Gent, geschreven door dichteres, docent en voormalig artistiek leider van OFFoff, Sofie Verdoodt.

Le Berceau de cristal (1975, 72’, 35mm)

Nico ligt op een groot bed alleen in een kamer; ze leest, schrijft gedichten, rookt, staat op en loopt heen en weer, speelt enkele noten op een harmonium en brengt vooral peinzend haar tijd door – allemaal in een opeenvolging van vaste shots en in een verontrustende duisternis. Langzamerhand wordt de stilte ondraaglijk. Nico brengt een monologue intérieure bestaand uit lyrics van wat later ‘Purple Lips’ en andere nummers uit haar album ‘Drama of Exile’ zouden worden. Graviterend rond de mysterieuze figuur van Nico, brengt 'Le Berceau de cristal' een reeks portretsequenties van vrienden. Verschijningen bezoeken haar dromen en visioenen: Dominique Sanda als een soort Prerafaëlitische, aardse godin en Rolling Stones’ muze Anita Pallenberg als een duivels grijnzende drugsdiva die een heroïnespuit zet. Schilder Frédéric Pardo, de boezemvriend van Garrel die tijdens de jaren zestig samenleefde met Sanda, is aan het werk en toont enkele doeken. Garrel duikt zelf op als een wachtende man, ook steeds alleen, aan een marmeren zuil. Garrel verklaarde: “J’ai essayé de filmer mes proches dans le style de la Factory”. De film is opgenomen in de besloten wereld van Henri Langlois’ filmmuseum onder de Cinémathèque française, destijds gevestigd in het Palais de Chaillot. ”Als Nico’s gezicht het licht vangt, dan enkel om het aan de duisternis terug te geven”, zo schreef criticus Stéphane Delorme over deze hypnotiserende en diep melancholische rêverie. 

De dromerige, soms onheilspellende sfeer wordt versterkt door de originele, etherische space-dronesoundtrack van krautrockduo Ash Ra Tempel. Bandlid Lutz Ulbrich was een minnaar van Nico.

Positano (1969, 24’, 16mm) / Live soundtrack: Linus Hillborg

Positano is een eiland aan de Italiaanse Amalfikust dat Neptunus volgens de legende schiep uit liefde voor een nymf. En het is liefde waar deze film vooral over gaat, een totale en solaire liefde. Het huis van Frédéric Pardo en actrice Tina Aumont op de rotsen van het eiland was een ontmoetingsplaats voor de underground. In 1969, na het draaien van Garrels 'Le lit de la vierge' in Marrakech en Grottaferrata, gaat de ploeg daar een tijd verpozen. Acteur en filmmaker Pierre Clémenti legde er deze idylle vast in psychedelische, meervoudig belichte beelden van een oogverblindende sensualiteit. We zien Factory superstars Viva en Nico, die Garrel toen nog maar net had leren kennen in Rome en met wie hij meteen was meegereisd. Naast de intieme en liefdevolle blik van Clémenti voor de gezichten en lichamen in dit mediterrane landschap onthult de film de ontroerende schoonheid van een utopie waar samenleven gepaard gaat met voortdurende artistieke creatie. Nico schreef er nummers voor haar volgende soloalbum.

Ingeleid door Balthazar Clémenti die met zijn ouders Pierre en Margareth Clémenti in de film te zien is als kind. Zijn moeder duikt onder meer ook op in 'Le Berceau de cristal' en hij speelde eveneens mee in 'La cicatrice intérieure'.

De Zweedse componist / sound artist Linus Hillborg (SE) is op verschillende vlakken actief, gaande van experimentele muziek en audiovisuele installaties tot post-punk en noisebands. Zijn solowerk focust op de ”tijdelijkheid” van geluid. Hij combineert modulaire analoge synthese met zijn eigen geprogrammeerde digitale synthese, evenals akoestische instrumentatie, geïmproviseerde elementen en verschillende taperecorder-technieken. Op zijn nieuw album Magelungsverket (Moloton, 2021), neemt hij de luisteraars mee door wanhopige soundscapes van elektro-akoestische orkestrale arrangementen die doorsijpelen in rijke harmonische synthese.

Athanor (1972, 20’, 35mm) / Live soundtrack: Mathieu Serruys

Nico, bewaker van het vuur, tussen graftombes, in spiegels en kastelen. 'Athanor' bestaat uit dertien intense sequenties met verschillende statische composities van Nico en het model Musky. Een athanor is de smeltkroes van de alchemisten. Naast 'Le révélateur' (1968), 'Les hautes solitudes' (1974) en 'Le bleu des origines' (1978) is dit één van Garrels stille filmexperimenten.

Het werk van Mathieu Serruys (BE) wordt gekenmerkt door filmische en landschappelijke tapeloops en geërodeerde synthpartijen. Zijn meest recente album, 'Skin/Glove' (B.A.A.D.M., 2019) bouwt verder op de fysieke intensiteit, korrelige tapetexturen en emotievolle melodieën van zijn debuut. Het vormt een uitgerijpte conceptplaat die niet alleen zijn muzikale, maar ook zijn persoonlijke zoektocht naar zelfverwerkelijking op indringende wijze evoceert.

Nico Crying (1966, 33’, 16mm) / Live soundtrack: Maria W. Horn & Mats Erlandsson

Andy Warhol filmde Nico in 1966 een uur lang terwijl schitterende, gekleurde lichten en psychedelische patronen ritmisch over haar gezicht dansten. Gelijkaardige lichtshows en projecties kenmerkten de Exploding Plastic Inevitable-multimediaoptredens die Warhol dat jaar met de Velvet Underground en Nico opzette. Nico wordt zelf een scherm, haar gezicht een masker en oppervlak. Toen Warhol aan zijn tweede filmrol begon, brak Nico en barstte ze in tranen uit. Wij tonen deze tweede helft uit 'Nico/Nico Crying' (1966, 66’) die Warhol zelf hercombineerde als einde voor 'Chelsea Girls' (1966). Hij zoomt in en uit op haar verheven gelaat, lippen, zwaar aangezette wimpers en geblondeerde ponykapsel. Warhol hult de superster in een waas van psychedelisch mysterie. Nico zwijgt, blijft mooi zitten en kijkt om zich heen terwijl Warhol haar portret maakt.

Maria W. Horn (ZW) is een componiste uit het noorden van Zweden. Ze is geïnteresseerd in de manipulatie van tijd en ruimte door middel van sonische uitersten, waarbij ze naast digitale en analoge synthese ook akoestische instrumenten en audiovisuele componenten gebruikt. In haar werk onderzoekt ze de menselijke waarneming - hoe het audiovisuele en overbelasting/verlies van perceptuele stimuli kunnen samenspannen om het dagelijks leven te overstijgen en alternatieve mentale toestanden op te roepen. Ze maakt deel uit van Sthlm Drone Society - een vereniging die werkt aan het promoten van langzame en geleidelijk evoluerende timbrale muziek, en werkt samen met het label XKatedral.

Mats Erlandsson (ZW) is een elektro-akoestische componist en geluidskunstenaar gevestigd in Zweden die voornamelijk componeert met behulp van modulaire synthese. Hij maakt deel uit van de levendige Stockholmse drone-scene.

Erlandsson en Horn werkten al eerder samen met performances op pijporgel tijdens het Elevate Festival in Graz (2021).

Foto: Philippe Garrel-Athanor